Metoda Bobath, znana również jako terapia neuro-rozwojowa lub NDT–Bobath, to koncepcja stosowana w rehabilitacji neurologicznej pacjentów z zaburzeniami funkcji układu nerwowego. Jej nazwa pochodzi od nazwiska czeskich naukowców, którzy ją opracowali – Bertę i Karela Bobath. Podczas gdy Berta zajmowała się fizjoterapią, jej mąż całe swoje życie poświęcił psychiatrii i neuropsychologii. Wspólnie pracując nad pacjentami po udarach oraz z mózgowym porażeniem dziecięcym, wymyślili oni niezwykle skuteczną metodę rehabilitacji. Oparta na reedukacji, może być stosowana zarówno u osób dorosłych, u dzieci, jak i niemowląt. W dodatku nie tylko działa ona korzystnie na napięcie mięśniowe, ale i hamuje patologiczne odruchy – jednocześnie stymulując do wykonywania tych prawidłowych.
Na czym polega terapia metodą Bobath?
Rehabilitacja metodą Bobath w sposób aktywny pozwala redukować problem związany z dyskoordynacją ruchów oraz zaburzeń wszelkich innych czynności ruchowych. Jednocześnie technika ta skupia się na tym, by w trakcie terapii pacjent brał maksymalnie czynny udział. Co więcej, opiera się ona na założeniu, że pacjenci z nieprawidłowo wykształconym Ośrodkowym Układem Nerwowym odbierają wrażenia sensoryczne i ruchowe w inny sposób niż osoby zdrowe – podobnie jak i u niemowlaków cierpiących na asymetrię ułożeniową. W wyniku uszkodzenia układu nerwowego osoby te odczuwają swoje ciało w nieco inny sposób. W praktyce więc mogą mieć one problem z prawidłowym określeniem swojego położenia. Do tego dochodzi również uszkodzenie napięcia ciała oraz przerosty lub przykurcze kończyn. Ponadto u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego często zdarzają się zaburzenie motoryki mniejszej. W efekcie więc ujawniają się także problemy z rysowaniem, chwytaniem przedmiotów oraz zapinaniem guzików.
Celem terapii neuro-rozwojowej jest więc wykształcenie właściwych wzorców ruchowych. Rehabilitacja powinna się więc odbywać w warunkach najbardziej zbliżonych do naturalnych. Z kolei napięcie mięśniowe jest niwelowane poprzez wywieranie stałego nacisku, który przebiega naprzemiennie, stosując ciąg i opór. W praktyce więc może to obejmować szereg czynności takich jak: poklepywanie, głaskanie, czy „szarpanie” kończyn, które przebiegają w sposób całościowy. Oznacz to, że terapia wymaga zaangażowania wszystkich partii ciała, a każdy kolejny ruch powinien płynnie przechodzić w następny. Dzięki temu pacjent stopniowo odzyska kontrolę nad ciałem. Dzięki temu odzyska on również samodzielność, co pociągnie za sobą także poprawę jakości życia.
Jakie są wskazania do rehabilitacji metodą Bobath?
Terapia ta została opracowana z myślą o pacjentach z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Mowa tu więc o osobach, które zmagają się z napięciem mięśniowym – zarówno obniżonym, jak i wzmożonym. Rehabilitacja Bobath jest skierowana do pacjentów, u których zdiagnozowano:
- Asymetrię ciała;
- Wady rozwojowe;
- Obniżone lub wzmożone napięcie mięśniowe;
- Uszkodzenie splotów nerwowych;
- Zaburzenia koordynacji oraz psycho–ruchowe;
- Schorzenia nerwowo–mięśniowych – w tym m.in. rdzeniowy zanik mięśni;
- Powstanie przepukliny oponowo–rdzeniowej;
- Zaburzeń karmienia,
- Mózgowe porażenie dziecięce;
Ponadto metoda ta jest wykorzystywana także do nauki pozycjonowania pacjentów w celu przeciwdziałania zmianom wtórnym oraz u pacjentów po udarach. Rehabilitacji metodą Bobath mogą zostać poddane zarówno osoby dorosłe, dzieci, jak i niemowlęta.
Terapia NDT Bobath u niemowląt i małych dzieci
Dzięki temu, że fizjoterpia Boberpiaath jest możliwa do wdrożenia na najwcześniejszych etapach życia, bardzo często wykorzystuje się ją do usprawniania ruchowego u noworodków i małych dzieci. Wymaga to jednak wcześniejszego rozpoznania dysfunkcji. Im wcześniej terapia zostanie wdrożona, tym większe są szanse, że zaburzenia te nie będą utrudniać dziecku funkcjonowanie oraz jego dalszy rozwój. Niezwykle istotny jest także sposób postępowania w środowisku domowym małego pacjenta. Chodzi tu m.in. o układanie malucha we właściwej pozycji. W tym celu zaleca się zabawy i wszelkie interakcje z dzieckiem, które nie tylko podtrzymają efekty rehabilitacji, ale i będą stymulować dziecko do prawidłowego rozwoju. Oznacza to więc, że w rehabilitację dziecka muszą się włączyć również rodzice bądź jego opiekunowie. W przeciwnym razie nawet codzienna rehabilitacja dziecka nie przyniesie efektów, jeśli leczenia nie będzie się kontynuowało w domu.
Terapia NDT Bobath u dorosłych
Z kolei w przypadku osób dorosłych fizjoterapia Bobath ma na celu przywrócenie pacjentom funkcji utraconych. W tym celu stosuje się bodźce i ćwiczenia, które są dopasowane do etapu rozwoju i potrzeb pacjenta. Dlatego też stosowanie tej metody w domu wymaga zazwyczaj przeprowadzenia dodatkowego szkolenia, na którym zaangażowany w terapię członek rodziny dowie się, jak postępować w trakcie ćwiczeń. Ponadto wymaga to również modyfikację wielu dotychczasowych zachowań, stosowania pozycji ułożeniowych oraz stałej współpracy z terapeutą.
Metoda Bobath – ćwiczenia
Na końcu warto również wspomnieć o tym, jak wyglądają ćwiczenia, które są stosowane u osób z zaburzeniami funkcji układu nerwowego. Oparte na tzw. motor learningu, czyli nauczaniu poprzez ruch, mają na celu promować aktywność fizyczną. Świetnym tego przykładem są m.in. ćwiczenia na aktywację mięśni pośladkowych, jakie poleca się pacjentom z mózgowym porażeniem dziecięcym. Poprawę ruchu w stawie biodrowym można uzyskać np. leżąc na brzuchu na podwyższeniu z ustabilizowanymi pasem kończynami dolnymi oraz miednicą. Będąc w tej pozycji pacjent powinien chwytać umieszczone przed nim przedmioty i wkładać je do pojemnika, czy odstawiać na bok.
Bardzo często w trakcie fizjoterapii Bobath wykorzystuje się również techniki takie jak taping czy pressure konkretnych obszarów ciała. Z zasad terapii Bobath wynika, że powinno się je stosować do stymulacji punktów kluczowych – a zwłaszcza miednicy i barków. Bardzo skutecznym ćwiczeniem jest również przenoszenie ciężaru ciała na piłce gimnastycznej. W tym celu pacjenta można ułożyć na piłce na brzuchu i ramionami opartymi na podłodze. W tym samym czasie terapeuta lub osoba z rodziny powinien ułożyć swoje dłonie na barkach pacjenta i delikatnie dociskać je w dół, do piłki. Ponadto zaleca się również wdrożyć systemy do pozycjonowania, które zapobiegają powstawaniu deformacji i przykurczów.
